Ζέτα Ζωγράφου

Τα γλυπτά από γυαλί της Ζέτας Ζωγράφου στο Βαφοπούλειο Πνευματικό κέντρο της Θεσσαλονίκης

Η Ζέτα Ζωγράφου έχει μακρόχρονη και πολυδιάστατη εμπειρία στο χώρο της εικαστικής έκφρασης ως ζωγράφος και γλύπτρια, αλλά κυρίως ως διδάσκουσα πλαστική τους σπουδαστές της Αρχιτεκτονικής στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο. Τα ενδιαφέροντά της από τις αρχές της καλλιτεχνικής της δραστηριότητας εστιάστηκαν σε θέματα δομής. Έτσι στα ζωγραφικά της έργα κυριάρχησαν στοιχεία όπως λευκά υφάσματα και θέματα τέτοια που ήταν δύσκολα στην αποτύπωσή τους στον καμβά, αλλά που συνέβαλλαν κυρίως στην πλαστική απόδοση των όγκων.
Τα τελευταία χρόνια η Ζέτα Ζωγράφου ασχολήθηκε με το γυαλί, ένα υλικό που το βρίσκουμε μεν από την αρχαιότητα, αλλά που παραμένει ακόμη δύσκολο στην επεξεργασία του. Αξίζει να αναφερθεί ότι τα πρώτα ευρήματα από γυαλί χρωματισμένο με μεταλλικά οξείδια προέρχονται από την Αίγυπτο και ανάγονται στη δεύτερη χιλιετία π. Χ., ενώ η κατασκευή γυάλινων αντικειμένων με τη μέθοδο της εμφύσησης απαντάται ήδη κατά την ελληνιστική και τη ρωμαϊκή εποχή. Η εξέλιξη της τεχνικής η οποία συμβαδίζει με όλες τις μεταγενέστερες περιόδους του πολιτισμού, έφτασε σε ένα αποκορύφωμα στη Βενετία, η οποία από τον 12ο και πιο πολύ τον 13ο αιώνα είχε γίνει κέντρο παραγωγής αριστουργηματικών γυάλινων αντικειμένων. Την τεχνική του γυαλιού διδάχτηκε η κ. Ζωγράφου στο νησί του Μουράνο, όπου σήμερα είναι συγκεντρωμένα όλα τα υαλουργεία της Βενετίας και από μαστόρους ειδικούς, που συνεχίζουν με μεράκι την παλαιά παράδοση. Τα καταστήματα, άλλωστε, της Βενετίας είναι γεμάτα από χαριτωμένα αντικείμενα φτιαγμένα με γυαλί, που προορίζονται για τους τουρίστες όλων των οικονομικών δυνατοτήτων.
Τα έργα που εκθέτει η Ζέτα Ζωγράφου στο Βαφοπούλειο Πνευματικό κέντρο δεν έχουν καμμία σχέση με τα αντικείμενα του εμπορίου. Πρόκειται για τρεις διαφορετικές εγκαταστάσεις, τη μεγάλη που αναπτύσσεται στο χώρο και περιλαμβάνει τα εξωτικά φυτά και δύο μικρότερες με τις «γραβάτες» και τα «κλειδιά». Στις δύο τελευταίες τα αντικείμενα παρουσιάζονται αναρτημένα στον τοίχο σαν πίνακες, όπου όμως οι κορνίζες απλώς τα περιβάλλουν, αποσπώντας τα έτσι από τον χώρο του πραγματικού. Στη μεγάλη εγκατάσταση κυριαρχεί η strelizia reginae –στρελίτσια της βασίλισσας ή «πουλί του παραδείσου». Πρόκειται για ένα αειθαλές φυτό από τη Νότιο Αφρική με μακρύ κλωνάρι και παράξενο σαν κεφάλι πουλιού λουλούδι, που θέλει πολύ φως για να επιβιώσει. Στο χώρο τα αντικείμενα αυτά κρέμονται από διάφορα ύψη και φαίνονται σαν να κινούνται συνεχώς με τον τρόπο της άϋλης οπτασίας. Στην εντύπωση αυτή συντελεί η διαφάνεια του υλικού, καθώς και η ηθελημένη απουσία χρώματος. Από την άλλη πλευρά με τις «γραβάτες» και τα «κλειδιά» η καλλιτέχνις δημιούργησε έργα τέχνης με καθημερινά και οικεία αντικείμενα. Στο πρώτο, η γραβάτα που είναι ένα κατ’ εξοχήν στοιχείο της αντρικής ενδυμασίας, γίνεται κάδρο και τοποθετείται στον τοίχο, σαν ένα σύμβολο αντρικής παρουσίας ή και απουσίας ακόμη. Τα κλειδιά, από την άλλη πλευρά, είναι τα μόνα που έχουν χρώμα, αλλά δεν μοιάζουν το ένα με το άλλο, σαν να θέλουν να υποδηλώσουν την ανάγκη που έχει ο άνθρωπος να διαφοροποιείται. Σε αντίθεση με τα readymades του Μαρσέλ Ντυσάν τα οποία έγιναν έργα τέχνης μόνο με την υπογραφή του ίδιου του Ντυσάν, τα έργα της κ. Ζωγράφου πλάστηκαν από την αρχή με τρυφερότητα και ευαισθησία και έδωσαν στο μέσο του γυαλιού μία νέα πνοή.
Η Ζέτα Ζωγράφου με τη νέα της δουλειά πέτυχε ένα σημαντικό εγχείρημα: να κατακτήσει μία τόσο δύσκολη τεχνική και να δημιουργήσει στη συνέχεια γλυπτά από γυαλί – μοναδική ίσως περίπτωση στον τόπο μας- σφραγισμένα με τη μοναδικότητα του έργου τέχνης.


Μελίτα Εμμανουήλ
Καθηγήτρια Ιστορίας Τέχνης, ΕΜΠ
melemman@central.ntua.gr